Tijdens de Sail 2005 werkten Ruchama Noorda en Brian McKenna aan barokke groepsportretten, composities geïnspireerd door de 17e eeuwse schilderkunst met haar rijke overdadige versieringen en chaotische composities. De composities werden deels gemaakt op locatie tijdens de Sail en op de set in de zeecontainer, die dienst deed als studio. Het uiteindelijke werk is een serie fotos.

De Sail is een hommage aan Nederlands nautische verleden en de Hollandse koopmansgeest. De hierboven aangehaalde tekst is van een van onze vaderlandse helden Jan Pieterszoon Coen, Gouverneur-Generaal van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

De V.O.C. was een zeventiende-eeuwse multinational, met rijke aandeelhouders, de eerste multinational in de geschiedenis. De Gouden Eeuw was niet alleen een eeuw van avontuur en culturele bloei, maar ook een eeuw van uitbuiting, onderdrukking en moordpartijen. Zoals de genocide op de Molukse Banda- eilanden, waar in 1621 bijna de voltallige bevolking werd uitgemoord. Ongeveer 15.000 mannen, vrouwen en kinderen vonden de dood, de resterende bevolking werd tot slaaf gemaakt. Dit gebeurde, omwille van het monopolie op de nootmuskaat handel, onder de bezielde leiding van J.P. Coen (wiens hoofd de gevel van het Tropen Instituut in Amsterdam siert)

Hedendaagse multinationals putten inspiratie uit deze Gouden Eeuw. De grootscheepse viering in 2002 van de oprichting van de V.O.C. 400 jaar geleden, gefinancierd door de Nederlandse regering en het bedrijfsleven kreeg zo ook een vreemd bijsmaakje. "De logo's van bedrijven als ABN- Amro sierden de website. De Nederlandse Handels – Maatschappij, opgericht in 1824 was de directe opvolger van de VOC en is later opgegaan in de Algemene Bank Nederland (ABN). Deze bank is een directe erfgenaam van het handje vol rijken dat flink aan deze roof, moord en plunderingen op de Indonesische archipel hebben verdiend". ¹

Met de viering van 400 jaar Verenigde Oost-Indische Compagnie werd de geschiedenis van koloniale misdaden gebagatelliseerd om het huidige neokolonialisme van de Nederlandse multinationals te bevorderen. Ook bij Sail 2005 hebben een aantal multinationals zich als sponsor opgegeven en de Koninklijke Marine is van de partij. De Marine heeft er een wervingsactie voor nieuwe mariniers aan verbonden, door middel van een heus "marinedorp" waar bezoekers een compleet beeld van de Marine kunnen krijgen en promotietrailers vertoond zullen worden.

Akzo Nobel is ook sponsor voor Sail 2005, een multinational die in de loop van een paar eeuwen is ontstaan uit verschillende bedrijven en onder andere in 1994 fuseerde met het van oorsprong Zweedse bedrijf Nobel. Nobel was het bedrijf van Alfred Nobel (1833-1896 ), de initiator van de Nobel prijs, een prijs die hij bedacht uit schuld gevoel jegens de mensheid en als ultieme poging zijn naam tot in de eeuwigheid te zuiveren. Alfred Nobel had hier alle redenen toe want in 1888, las hij in een franse krant zijn eigen necrologie. Hierin werd hij afgeschilderd als" handelaar in de dood; rijk geworden aan oorlogsleed en uitvinder van explosieven waarmee hele legers elkaar konden opblazen". De franse krant had echter de dood van zijn broer verward met de dood van Alfred Nobel. Nobel raakte eerst depressief maar besloot toen dat hij na zijn dood een positievere indruk achter wilde laten. Hij bepaalde in zijn testament dat van de rente van zijn kapitaal, de Nobel stichting moest worden opgericht, die elke vijf jaar Nobelprijzen uit zou rijken voor "hen die in het afgelopen jaar aan de mensheid het grootste nut hebben verschaft".

Jan Pietserszoon Coen was als Gouverneur-Generaal van de Verenigde Oost-Indische Compagnie zijn tijd ver vooruit, toen hij deze legendarische woorden sprak:


"den handel sonder d'oorloge, noch d'oorloge sonder den handel nyet en gemainteneert connen werden."

(We kunnen geen handel drijven zonder oorlog, noch kunnen we oorlog voeren zonder handel.)

Nog steeds immers gaan militair geweld en kapitaal hand in hand. De VOC verbond scheepvaart en handel met oorlog en kreeg als multinational politieke macht in handen en daarmee het recht om oorlog te voeren. Waarom werd er zoveel politieke macht verleend aan een in opzet commercieel bedrijf? Het gedachtegoed van Jan Pieterszoon Coen is tegenwoordig nog springlevend er is zelf een prijs naar hem vernoemt, de Jan Pieterzoons Coen-Prijs van Ernst & Young voor het best presterende ICT - bedrijf. Volgens de website van deze prijs zou J.P. Coen zich uitstekend kunnen vinden in de doelstellingen van deze prijs, het stimuleren van ondernemerschap, visie en lef, in combinatie met ‘global thinking en local acting’.

Net als in de Gouden Eeuw profiteert het bedrijfsleven nog steeds van de oorlogen en "vredesmissies" die er bij tijd en wijle weer eens gemaakt worden. De Nederlandse bijdrage aan de oorlog in Irak is als van ouds te verklaren aan de hand van economische en politieke belangen. De Nederlandse regering ondersteunt het beleid van het Witte Huis om mee te kunnen profiteren van de "wederopbouw". De Hollandse handelsgeest weet waar er wat te halen valt, gelet op de grote belangen van de Nederlandse multinationals in dit "wederopbouw project". "De Amerikanen beloofden bedrijven uit de landen die mee hielpen met de "bevrijding", een voorkeursbehandeling zouden krijgen bij het verdelen van opdrachten voor de wederopbouw van Irak." ² De beslissing Irak te "bevrijden" had geen humanitaire gronden, het ging om harde economische belangen, een strijd om afzetmarkten, investeringen en de controle over grondstoffen. Dat het Nederlandse leger gebruikt wordt om imperialistische belangen van het bedrijfsleven te bevredigen, past goed in de Nederlandse economische traditie.

Met de viering van de zelfstandigheid van Indonesië werd de koloniale kwestie in Nederlands-Indië de afgelopen dagen weer even actueel, in het NOS journaal werd gevraagd aan minister Bot van buitenlandse zaken, of de politionele acties (de militaire operaties die Nederland op Java en Sumatra tegen de Republiek Indonesië ondernam in de periode 21 juli tot 5 augustus 1947) achteraf gezien goed te keuren waren. Zijn antwoord hierop was dat hij uit respect voor de veteranen, deze acties goed moest keuren.

Uit respect voor het grote aantal vaak heel jonge mensen die voor dit soort klussen ingezet worden, zou ik de bezetting van Afghanistan en Irak ook graag goed willen keuren. De reden van deze oorlog echter, de verdediging van imperialistische belangen, is daarentegen ontluisterend en beschamend en legt de verregaande effecten van globalisering bloot.
Jan Pieterszoon Coen was de inspiratiebron voor de serie foto's die tijdens de Sail tot stand zijn gekomen. Het thema van de Sail dit jaar was: tolerantie, begrip en vriendschap, wij vulden dat aan met met de thema’s avontuur, hypocrisie en uitbuiting.

¹ Freek Kallenberg, ravage # 5, 05/05/2002
² Koen Haegens, http://www.grenzeloos.org



Ruchama Noorda, 2005